Bu rapor, başlangıçta yalnız bireyler için bir destek topluluğu olarak ortaya çıkan, ancak zamanla şiddet içeren kadın düşmanı bir ideolojiye dönüşen “incel” (involuntary celibate – istemsiz bekâr) hareketinin kapsamlı bir analizini sunmaktadır. Rapor, hareketin kökenlerini, 1990’ların sonunda “Alana’nın İstemsiz Bekârlık Projesi” adlı kapsayıcı bir çevrimiçi girişimden, günümüzün nefret dolu ve radikalleşmiş alt kültürüne uzanan evrimini detaylandırmaktadır. İncel ideolojisinin temelini oluşturan “kara hap” (black pill) felsefesi, biyolojik determinizm, “görünüşçülük” (lookism) ve “hipergami” gibi kavramlar derinlemesine incelenmekte ve bu dünya görüşünün, takipçilerinin kişisel başarısızlıklarını kadınlara ve topluma yüklemelerine nasıl zemin hazırladığı ortaya konmaktadır.
Rapor, incel hareketini, “manosphere” olarak bilinen daha geniş erkek egemen çevrimiçi ekosistem içinde konumlandırarak, Erkek Hakları Aktivistleri (MRA), Tavlama Sanatçıları (PUA) ve Kendi Yoluna Giden Erkekler (MGTOW) gibi diğer gruplarla olan ideolojik benzerliklerini ve farklılıklarını karşılaştırmalı bir analizle sunmaktadır. Ayrıca, bu harekete katılan bireylerin psikolojik profili, yüksek oranlarda depresyon, anksiyete, otizm spektrum bozukluğu belirtileri ve geçmişte zorbalığa maruz kalma gibi yaygın sorunlara odaklanılarak incelenmektedir. Bu psikolojik kırılganlıkların, hareketin radikalleştirici anlatılarıyla nasıl birleşerek patolojik bir başa çıkma mekanizması oluşturduğu analiz edilmektedir.
Hareketin söylemden eyleme geçişi, Elliot Rodger ve Alek Minassian gibi figürler tarafından gerçekleştirilen ve incel ideolojisiyle doğrudan bağlantılı olan kitlesel şiddet eylemleri üzerinden kronolojik olarak belgelenmektedir. Bu vakalar, hareketin neden bir terör tehdidi olarak sınıflandırıldığını ve küresel bir güvenlik sorunu haline geldiğini göstermektedir. Rapor, fenomenin Türkiye’deki yansımalarını da ele alarak, yerel olaylar ve çevrimiçi topluluklar aracılığıyla bu küresel ideolojinin yerel kültürel bağlamlara nasıl uyarlandığını ortaya koymaktadır.
Sonuç olarak rapor, teknoloji platformları, politika yapıcılar, ruh sağlığı uzmanları ve eğitimciler için çok katmanlı ve eyleme geçirilebilir öneriler sunmaktadır. Bu öneriler, çevrimiçi nefret söylemiyle mücadele etmek, “ideolojiye duyarlı” terapötik müdahaleler geliştirmek ve gençleri bu tür radikal ideolojilere karşı daha dirençli hale getirmek için medya okuryazarlığını ve sağlıklı erkeklik modellerini teşvik etmek gibi stratejileri içermektedir.
Bir Terimin Doğuşu: Destekleyici Topluluktan Gasp Edilmiş Kimliğe
Bu bölüm, “incel” teriminin etimolojik ve ideolojik kökenlerini izleyerek, kapsayıcı bir kavramdan nasıl radikal bir şekilde bir nefret sembolüne dönüştüğünü ortaya koymaktadır. Bu dönüşüm, dijital çağda toplulukların ve kimliklerin ne kadar kırılgan olabileceğinin ve ideolojik olarak nasıl ele geçirilebileceğinin çarpıcı bir örneğidir.
1.1 Alana’nın İstemsiz Bekârlık Projesi: Kapsayıcı Bir Başlangıç
Yaygın kanının aksine, “incel” terimi öfkeli bir erkek tarafından değil, 1997 civarında yalnızca Alana olarak bilinen queer bir Kanadalı üniversite öğrencisi tarafından ortaya atılmıştır. Alana, başlangıçta “invcel” (daha sonra “incel” olarak kısaltılmıştır) kelimesini, kendi kişisel web sitesi olan “Alana’nın İstemsiz Bekârlık Projesi” için türetmiştir. Bu projenin temel amacı, “yalnız olan, hiç cinsel ilişki yaşamamış veya uzun süredir bir ilişkisi olmamış her cinsten herkes” için destekleyici ve kapsayıcı bir topluluk oluşturmaktı.
Projenin ilk hali, sosyal beceriksizlik ve yalnızlık nedeniyle ilişki kurmakta zorlanan insanların, cinsiyetlerinden bağımsız olarak, yargılanmadan deneyimlerini paylaşabilecekleri güvenli bir sığınak sunmayı hedefliyordu. O dönemdeki atmosfer, bireylerin kişisel sorunları için kadınları suçladığı bir ortam kesinlikle değildi; aksine, ortak bir kaderi paylaşan insanların karşılıklı anlayış ve destek bulduğu bir alandı.
Ancak Alana, 2000 yılı civarında projeden ayrılmış ve siteyi bir yabancıya devretmiştir. Yıllar sonra, yarattığı terimin nasıl “gasp edildiğini” ve bir nefret silahına dönüştürüldüğünü gördüğünde duyduğu derin pişmanlığı ve rahatsızlığı dile getirmiştir. Bu durumu, icadı bir savaş silahına dönüşen bir bilim insanının yaşadığı çaresizliğe benzetmiştir.
1.2 İlk Forumlar: Ayrışan Bir Yol
2000’lerin başında, Alana’nın projesinin orijinal destekleyici ruhunu sürdürmeyi amaçlayan çeşitli platformlar ortaya çıktı. Bunlardan biri olan “IncelSupport”, hem kadınlara hem de erkeklere açık bir yapıdaydı ve kadın düşmanı (misojinist) içerikleri açıkça yasaklıyordu. Bu platform, Alana’nın vizyonunun doğrudan bir devamı niteliğindeydi.
Ancak aynı dönemde, “Love-shy.com” gibi başka platformlar da kuruldu. Bu siteler de başlangıçta utangaç ve reddedilmiş hisseden bireylere yönelik olsa da, zamanla kullanıcı tabanı ezici bir çoğunlukla erkeklerden oluşmaya başladı ve moderasyon politikaları daha gevşekti. İşte bu nokta, ideolojik ayrışmanın başladığı kritik bir eşiktir. Daha az denetlenen ve daha homojen (sadece erkek) bir topluluk, farklı bir kültürün ve söylemin filizlenmesi için uygun bir zemin hazırladı.
1.3 İdeolojik Gasp ve Anlam Kayması
Kapsayıcı destek gruplarından erkek egemen forumlara geçiş, hareketin tarihinde bir dönüm noktası oldu. Başlangıçta paylaşılan yalnızlık duygusuna odaklanan yapı, yavaş yavaş yerini erkeklerin yaşadığı hayal kırıklıklarını ve öfkeyi kadınlara yönelten bir suçlama anlatısına bıraktı. Bu dönüşüm, bir destek arayışından bir günah keçisi arayışına doğru tehlikeli bir kaymayı temsil ediyordu.
2010 yılına gelindiğinde, “incel” terimi orijinal, cinsiyetten bağımsız anlamını tamamen yitirmişti. Artık bu terim, marjinal çevrimiçi platformlarda faaliyet gösteren erkek hakları gruplarının kadın düşmanı tacizleri (trolling) ve şiddet tehditleriyle ilişkilendiriliyordu. Destekleyici ve kapsayıcı bir alan olarak başlayan hareket, tamamen yerini bir erkek üstünlükçü alt kültüre bırakmıştı.
Bu evrim, dijital bir ortamda bir kavramın nasıl ideolojik olarak ele geçirilebileceğinin ve anlamsal olarak bozulabileceğinin somut bir kanıtıdır. Kapsayıcı bir destek için yaratılan bir terim, temel felsefesini reddeden bir alt grup tarafından benimsenip silah haline getirilmiştir. Bu süreç, çevrimiçi destek topluluklarının doğasında var olan kırılganlığı gözler önüne sermektedir. Platform mimarisi (anonimlik, moderasyon politikaları) ve topluluk demografisi gibi faktörlerin tarafsız olmadığı, aksine bir grubun ideolojik yönünü belirlemede ve bir hareketin kimliğinin ve dilinin düşmanca ele geçirilmesini kolaylaştırmada ne kadar belirleyici olabileceğini göstermektedir. Bu yörünge, benzer toplulukların geleceği için güçlü bir uyarı niteliği taşımaktadır.
Dijital Pota: 4chan ve Reddit’te Radikalleşme
Bu bölüm, belirli çevrimiçi platformların incel hareketinin kuluçkalanması ve radikalleşmesinin hızlandırılmasındaki rolünü analiz ederek, bu hareketi nasıl organize, ideolojik olarak tutarlı ve şiddet yanlısı bir alt kültüre dönüştürdüğünü incelemektedir.
2.1 Anonimliğin ve Yankı Odalarının Rolü
4chan ve Reddit gibi platformlar, filizlenmekte olan kadın düşmanı incel topluluğunun ana merkezleri haline geldi. Anonim bir resim panosu (imageboard) olan 4chan, zaten internet alt kültürlerinin, memlerin ve alt-right gibi aşırılık yanlısı hareketlerin bir merkezi olarak biliniyordu. Bu durum, incel ideolojisinin diğer nefret biçimleriyle melezlenmesi için verimli bir zemin sağladı.
Bu platformlar, aşırılık yanlısı inançların güçlendirildiği ve tekrarlandığı, böylece kutuplaşmaya ve eleştirel düşüncenin azalmasına katkıda bulunan “yankı odaları” (echo chambers) olarak işlev görmektedir. Bu kapalılık, sosyal kaçınmayı şiddetlendirmekte ve zayıf ruh sağlığı ile toksik topluluğa daha derin bir bağlılık arasında bir geri besleme döngüsü yaratabilmektedir. Anonimlik, bireylerin en aşırı düşüncelerini bile sonuçlarından korkmadan ifade etmelerine olanak tanırken, yankı odası etkisi bu düşüncelerin normal ve meşru olduğu yanılsamasını yaratır.
2.2 r/incels’in Yükselişi ve Düşüşü
Reddit’teki r/incels adlı alt forum (subreddit), en aktif ve kötü şöhretli incel forumlarından biri haline geldi. Bu forumdaki paylaşımlar, üyelerin bekârlıklarından kadınları sorumlu tutmaya giderek daha fazla odaklandı ve yoğun bir kadın düşmanlığı içeriyordu.
Forum, zamanla kendine özgü, dışa kapalı bir kültür geliştirdi. Bu kültür, gruba özgü bir sözlük (“-cel” ekleri, “hap” metaforları) ve memler içeriyordu. Bu unsurlar, tutarlı bir grup içi kimlik oluşturmaya ve yeni üyeleri radikalleştirmeye hizmet etti. Dil, sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda bir kimlik ve aidiyet aracı haline geldi.
2017 yılında Reddit, r/incels alt forumunu, şiddeti teşvik eden veya yücelten içeriklere karşı politikasını ihlal ettiği gerekçesiyle yasakladı. Ancak bu eylem, topluluğu ortadan kaldırmak yerine, onları diğer platformlara dağıttı ve sorunu daha da karmaşık hale getirdi.
2.3 Marjinal Platformlara Göç ve Nefretin Katılaşması
Reddit yasağının ardından topluluk, yasaktan sadece saatler sonra oluşturulan ve en büyük aktif incel forumu haline gelen Incels.is gibi özel, daha az denetlenen forumlara göç etti. Bu hızlı yeniden örgütlenme, topluluğun ne kadar dirençli ve motive olduğunu göstermektedir.
8Kun ve Discord gibi platformların yanı sıra bu özel siteler, şiddetin yüceltilmesi ve tecavüz yanlısı söylemler de dahil olmak üzere daha da aşırı ve şiddet içeren söylemlere olanak tanımaktadır. Çünkü bu platformlar açıkça “İnceller tarafından İnceller için” oluşturulmuştur ve genellikle kadın kullanıcıların katılımını doğrudan yasaklamaktadır.
Bu göç, hareketin daha da sertleşmesini temsil etmektedir. En aşırı üyeler, görüşlerinin hiçbir muhalefetle karşılaşmadığı alanlarda yoğunlaşarak radikalleşme sürecini hızlandırmıştır. Bu durum, ana akım platformların moderasyon eylemlerinin paradoksal bir etkisini gözler önüne sermektedir. Topluluğu dağıtıp genel kamuoyunun gözünden uzaklaştırırken, aynı zamanda en sadık üyeleri daha aşırı, yankı odası benzeri ortamlara iterek ideolojinin daha güçlü ve seyreltilmemiş hale gelmesine neden olmaktadır. Yasaklama eylemi, topluluğun zaten var olan zulüm anlatısını besleyerek, algılanan düşman bir dış dünyaya karşı grup içi kimliklerini daha da pekiştirebilir. Bu durum, çevrimiçi aşırılıkla mücadelenin ne kadar karmaşık olduğunu göstermektedir. Platformdan kaldırma, nefretin yayılmasını sınırlamak için gerekli bir araç olsa da, tek başına bir çözüm değildir. Bu eylemin, dağılmış ve artık yeraltına inmiş toplulukları ve bu deneyimle daha da radikalleşen bireyleri hedef alan stratejilerle desteklenmesi gerekmektedir. Bu, bu marjinal alanlara nüfuz edebilecek proaktif sosyal yardım ve deradikalizasyon çabalarına duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır.
Mağduriyet İdeolojisi: “Kara Hap”ın Yapısökümü
Bu bölüm, incel hareketinin temel felsefi ve ideolojik ilkelerinin ayrıntılı bir dökümünü sunarak, iç mantığını, anahtar kavramlarını ve takipçileri için inşa ettiği dünya görüşünü açıklamaktadır. Bu ideoloji, kişisel hayal kırıklıklarını evrensel ve değiştirilemez bir kader olarak yeniden çerçeveleyen karmaşık bir inanç sistemidir.
3.1 Temel İlkeler: Görünüşçülük, Hipergami ve Biyolojik Determinizm
- Biyolojik Determinizm/Görünüşçülük (Lookism): İncel ideolojisinin merkezinde, bir erkeğin “cinsel pazardaki” başarısının, başta fiziksel görünüm (“görünüşçülük”) olmak üzere değiştirilemez genetik faktörler tarafından önceden belirlendiği inancı yatar. Boy, yüz kemik yapısı ve bilek kalınlığı gibi özelliklerin onları reddedilmeye mahkûm ettiğine inanırlar. Bu kaderci görüş, onları durumları için kişisel sorumluluktan kurtarır ve öfkelerini dışsallaştırmaları için bir gerekçe sunar.
- Hipergami: İnceller, kadınların doğaları gereği “hipergamik” olduğuna, yani biyolojik olarak yalnızca en çekici, yüksek statülü erkeklerle (“alfa erkekler” veya “Chad’ler”) çiftleşmeye programlandıklarına ve diğer tüm erkekleri reddettiklerine inanırlar. Bu bakış açısı, kadınları sığ, fırsatçı ve zalim olarak çerçeveler. Kadınların tercihleri, özgür irade veya kişisel uyumun bir sonucu olarak değil, acımasız bir genetik programın bir parçası olarak görülür.
- Mağduriyet ve Hak Görme (Entitlement): İdeolojinin temelinde, erkeklerin, özellikle de incellerin, cinsel ilişkiye hakları olduğu inancı yatar. Feminizmin ve cinsel devrimin, kendilerine bir partnerin garanti edileceği “doğal” bir toplumsal düzeni haksız yere bozduğuna inanırlar. Bu durum, derin bir “mağduriyetten doğan hak görme” (aggrieved entitlement) hissine yol açar. Bu, kişisel bir arzu değil, gasp edildiğine inandıkları bir hak talebidir.
3.2 “Hap” Metaforu: Radikalleşme için Bir Çerçeve
The Matrix filminden esinlenen “hap” metaforu, manosphere içindeki ideolojik uyanış aşamalarını tanımlar ve bireyleri giderek daha aşırı görüşlere yönlendiren bir yol haritası sunar.
- Kırmızı Hap (Red Pill): Toplumun kadın merkezli (gynocentric) olduğu ve feminizmin erkekleri ezmek için tasarlanmış zararlı bir ideoloji olduğu varsayılan “gerçeğe” uyanışı temsil eder. Bu, manosphere’in mağduriyet anlatısına giriş noktasıdır. Kırmızı hapı alan bir kişi, dünyanın işleyişine dair “gizli gerçeği” öğrendiğine inanır.
- Kara Hap (Black Pill): Bu, incel ideolojisinin özü ve en nihilist unsurudur. Kara hap, kişinin kaderinin genetik (“görünüşçülük”) tarafından mühürlendiği ve hiçbir kişisel gelişimin (Tavlama Sanatçılarının “kırmızı hap” yaklaşımı) bunu değiştiremeyeceği “gerçeğidir”. Bu, saf bir kadercilik, umutsuzluk ve yenilgicilik felsefesidir. Kara hapı kabul etmek, zalim ve adaletsiz olarak görülen bir dünyaya karşı kendini yaralama, intihar düşüncesi ve şiddeti meşrulaştırma oranlarının daha yüksek olmasıyla ilişkilidir. Bu felsefe, bireye eylemsizlik için bir mazeret ve öfke için bir hedef sunar.
3.3 Arketipler Dünyası: Chad’ler, Stacy’ler ve İncel Hiyerarşisi
İncel dünya görüşü, katı bir sosyal hiyerarşi yaratan, insanlıktan çıkarıcı ve katı arketiplerle doludur. Bu hiyerarşi, dünyayı anlamalarını basitleştirir ve kendi konumlarını “açıklar”.
- Chad: “Alfa erkek.” Genetik olarak üstün, geleneksel olarak yakışıklı ve tüm kadınları zahmetsizce çeken cinsel olarak başarılı erkek. Chad, incellerin asla olamayacaklarına inandıkları her şeyin somutlaşmış halidir ve hem kıskançlık hem de nefretin odağıdır.
- Stacy: Chad’in kadın eşdeğeri. Sadece Chad’lere ilgi duyan ve diğer tüm erkekleri zalimce reddeden güzel, popüler, hiper-feminen bir kadın. Stacy, kadınların sığlığının ve acımasızlığının bir sembolü olarak görülür.
- Becky: İncellerin tek gerçekçi seçeneği olarak gördükleri, ancak yine de Chad’lerle çıkmayı arzulayan ve bu nedenle incelleri de reddeden “ortalama” veya daha az çekici bir kadın. Becky, incellerin en alttaki konumlarını teyit eden bir figürdür.
- Femoid/FHO: Kadınlar için kullanılan, “female humanoid organism” (dişi insansı organizma) kelimesinin kısaltması olan aşağılayıcı ve insanlıktan çıkarıcı bir terimdir. Bu terim, kadınları alt-insan cinsel nesnelere indirger ve onlara karşı nefreti ve şiddeti meşrulaştırmayı kolaylaştırır.
Bu ideolojik yapıyı ve dilini anlamak, incel fenomeninin derinliğini kavramak için elzemdir. Aşağıdaki tablo, bu alt kültürün kendine özgü sözlüğünü ve kavramlarını çözmek için bir anahtar görevi görmektedir. Bu terimleri öğrenmek sadece kelime dağarcığını genişletmek değil, aynı zamanda ideolojinin yapı taşlarını, yani tutarlı, içe dönük ve nefret dolu bir dünya görüşü inşa etmek için dilin nasıl kullanıldığını anlamaktır.
Manosphere Ekosistemi: Karşılaştırmalı Bir Analiz
Bu bölüm, incel hareketini, anti-feminist toplulukların oluşturduğu gevşek bir çevrimiçi ağ olan daha geniş “manosphere” bağlamına yerleştirmekte ve onu diğer büyük gruplarla karşılaştırarak ideolojik konumunu netleştirmektedir.
4.1 Manosphere’in Tanımlanması
Manosphere, erkekliğe, kadın düşmanlığına ve feminizme karşı muhalefete odaklanan bir dizi web sitesi, blog ve çevrimiçi forum için kullanılan bir şemsiye terimdir. Bu ekosistemin temelinde, feminizm tarafından yozlaştırıldığına inanılan toplumun artık erkeklere karşı önyargılı (gynocentric) olduğu ve erkeklerin bu yeni düzenin kurbanları olduğu inancı yatar.
Araştırmalar, İnceller ve Kendi Yoluna Giden Erkekler (MGTOW) gibi daha yeni ve daha aşırı toplulukların popülaritesinin arttığını ve genellikle Erkek Hakları Aktivistleri (MRA) ve Tavlama Sanatçıları (PUA) gibi daha eski, daha ılımlı gruplardan kullanıcıları kendilerine çektiklerini göstermektedir. Bu durum, manosphere’in bir bütün olarak radikalleşme eğiliminde olduğuna işaret etmektedir. Bu ekosistem statik değildir; sürekli bir akış ve evrim halindedir ve genellikle daha aşırı uçlara doğru bir kayma gözlenmektedir.
4.2 Yakınsama Noktaları: Ortak Mağduriyetler
Farklı gruplar arasında belirgin ayrımlar olmasına rağmen, onları bir arada tutan güçlü ideolojik bağlar bulunmaktadır:
- Anti-Feminizm: Tüm büyük manosphere grupları, feminizmi erkeklere ve topluma zarar veren yıkıcı bir güç olarak görmektedir. Feminizm, onların dünya görüşünde tüm toplumsal sorunların temel nedeni olarak konumlandırılır.
- Erkek Mağduriyeti: “Kadın merkezli” bir dünyada erkeklerin ezildiği ve kurban edildiği yönündeki ortak anlatı, tüm grupların merkezinde yer alır. Bu, kişisel başarısızlıkları daha büyük bir siyasi ve toplumsal komplonun parçası olarak görmelerini sağlar.
- Kırmızı Hap İdeolojisi: “Gerçeğe” uyanmak için “kırmızı hapı alma” kavramı, kadınların doğası ve feminist baskı hakkındaki “gerçekleri” öğrenme metaforu olarak ortak bir tema olsa da, bu “uyanışın” sonuçları gruplar arasında farklılık gösterir.
4.3 Ayrışma Noktaları: Hedefler ve Stratejiler
Manosphere gruplarını birbirinden ayıran temel fark, algıladıkları soruna karşı önerdikleri “çözümlerdir”.
- Erkek Hakları Aktivistleri (MRA – Men’s Rights Activists): Boşanma, velayet gibi konularda erkeklere yönelik algılanan yasal ve toplumsal ayrımcılığa odaklanırlar. Ne kadar kadın düşmanı olursa olsun, bir tür siyasi aktivizmle yasaları ve kurumları değiştirmeyi hedeflerler. Onların mücadelesi siyasi ve yasal bir alandadır.
- Tavlama Sanatçıları (PUA – Pick-Up Artists): Erkeklerin, psikolojik manipülasyon teknikleri (“game”) öğrenerek ve kendilerini geliştirerek sosyal/romantik zorlukların üstesinden gelebileceklerine inanırlar. Odak noktaları cinsel başarıya ulaşmaktır. Genellikle daha aşırı ideolojilere bir geçiş kapısı olarak görülürler. Onlar için sorun çözülebilir bir beceri eksikliğidir.
- Kendi Yoluna Giden Erkekler (MGTOW – Men Going Their Own Way): Toplumun erkeklere karşı onarılamaz derecede önyargılı olduğuna ve tek akılcı tepkinin, özellikle kadınlarla ilişkilerden, evlilikten ve birlikte yaşamaktan kaçınarak toplumdan çekilmek olduğuna inanırlar. Hedefleri etkileşim değil, erkek ayrılıkçılığıdır. Onlar için oyun bozuktur ve oynamayı reddederler.
- İnceller (Incels): PUA’ların aksine, kişisel gelişimin boşuna olduğuna inanırlar (“kara hap”). MGTOW’ların aksine, çekilmeyi seçmezler, aksine istemsiz olarak dışlandıklarını hissederler, bu da onların öfkesini körükler. Onları diğerlerinden ayıran belirleyici özellik, bu arzu ve algılanan güçsüzlüğün birleşimidir, bu da onları kadercilikleri ve öfkeleriyle benzersiz kılar.
Bu ideolojik farklılıkları net bir şekilde ortaya koymak, ekosistemin karmaşıklığını anlamak ve incel ideolojisini neyin benzersiz bir şekilde tehlikeli kıldığını belirlemek için hayati önem taşır. Bir PUA’nın (ne kadar toksik olursa olsun) kişisel gelişim inancı ile bir incelin kadercilik inancı (“kara hap”) arasındaki ayrımı yapmak, risk değerlendirmesi ve müdahale tasarımı için kritik öneme sahiptir. Aşağıdaki tablo, bu önemli ayrımları görselleştirerek karmaşık ideolojik farklılıkları kolayca sindirilebilir hale getirmekte ve tüm grupları tehlikeli bir şekilde aynı kefeye koyma yanılgısını önlemektedir.
İncel Psikolojisi: Yabancılaşma ve Umutsuzluk Profili
Bu bölüm, incel kimliğine çekilen bireylerin bir profilini oluşturmak için psikolojik ve sosyolojik araştırmaları sentezlemekte, ruh sağlığı, sosyal koşullar ve ideolojik inancın etkileşimini araştırmaktadır. Bu analiz, incel fenomeninin sadece bir nefret ideolojisi olmadığını, aynı zamanda derin bir insani acının patolojik bir ifadesi olduğunu ortaya koymaktadır.
5.1 Yaygın Bir Ruh Sağlığı Krizi
Akademik çalışmalar, kendilerini incel olarak tanımlayan bireylerin son derece zayıf bir ruh sağlığına sahip olduğunu tutarlı bir şekilde göstermektedir. Bu, hareketin temel bir özelliğidir ve ideolojinin çekiciliğini anlamak için kritik bir başlangıç noktasıdır.
Depresyon, anksiyete ve yalnızlık oranları olağanüstü yüksektir. Bir çalışma, katılımcıların %91’inin depresyon ve %85’inin anksiyete bildirdiğini ortaya koymuştur. Başka bir çalışma ise, incellerin %75’inin klinik olarak ciddi veya orta derecede depresyon tanısı alabilecek düzeyde olduğunu bulmuştur. Bu rakamlar, genel popülasyondaki oranlarla karşılaştırıldığında şok edicidir ve bu topluluğun ne kadar derin bir acı içinde olduğunu göstermektedir.
İntihar düşüncesi salgın düzeyindedir. Araştırmalar, %67,5 gibi yüksek oranlarda ciddi intihar düşüncelerine sahip olduklarını ve her beş incelden birinin son iki hafta boyunca her gün intiharı düşündüğünü bildirmektedir. Kendine yönelik bu zarar verme potansiyeli, fenomenin genellikle göz ardı edilen kritik bir yönüdür ve bu bireylerin sadece başkaları için değil, öncelikle kendileri için bir tehlike oluşturduğunu göstermektedir.
5.2 Nöroçeşitlilik ve Sosyal Deneyimin Rolü
İncel topluluğu içinde Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) belirtileri veya tanısı olan bireylerin oranı önemli ölçüde yüksektir. Çalışmalar, bu oranın %25 ila %53 arasında değiştiğini bildirmektedir. Bu durum, sosyal etkileşimde ve sosyal ipuçlarını anlamada zorluklara katkıda bulunarak ilişki kurmayı zorlaştırabilir. Bu, onların “beceriksiz” olduğu anlamına gelmez, ancak sosyal dünyanın kurallarını anlamakta ve uygulamakta nörolojik olarak farklı zorluklar yaşadıkları anlamına gelir.
Geçmişte zorbalığa maruz kalma deneyimi neredeyse evrenseldir ve oranlar %91 civarındadır. Genç yaştan itibaren yaşanan bu sosyal reddedilme ve travma geçmişi, ideolojinin üzerine inşa edilebileceği bir mağduriyet ve kırgınlık temeli oluşturur. Bu erken dönem deneyimleri, dünyanın adaletsiz ve kendilerine karşı düşman olduğu yönündeki “kara hap” inancını doğrular niteliktedir.
5.3 Bilişsel Çarpıtmalar ve Dışsal Kontrol Odağı
İnceller, yaşamlarının kendi eylemlerinden ziyade dış güçler (genetik, kadınların seçimleri, toplum) tarafından yönetildiğine inanan güçlü bir dışsal kontrol odağı sergilerler. Bu inanç, onları pasifliğe ve sorumluluk almaktan kaçınmaya iter.
Araştırmalar, kadınların eş tercihlerine ilişkin önemli bilişsel çarpıtmalara sahip olduklarını göstermektedir. Kadınların fiziksel çekiciliğe ve finansal duruma verdiği önemi büyük ölçüde abartırken, zekâ, nezaket ve mizah gibi özelliklerin önemini hafife alırlar. Bu yanlış algı, şansları olmadığına dair “kara hap” inançlarını körükler.
İronik bir şekilde, kadınların imkansız derecede yüksek standartlara sahip olduğu inançlarına rağmen, incellerin kendileri, bekar olan ancak incel olmayan erkeklere göre bir partner için daha düşük asgari standartlar bildirmektedir. Bu, durumlarının sadece kadınların standartlarından değil, aynı zamanda kendi algıları ve beklentilerindeki çarpıklıklardan da kaynaklandığını göstermektedir.
5.4 Modern Erkeklik Krizi ve Mağduriyetten Doğan Hak Görme
İncel fenomeni, bir “erkeklik krizinin” belirtisi olarak görülebilir. Geleneksel erkek rollerinin değiştiği bir dünyada, hegemonik erkeklik ideallerini (örneğin cinsel egemenlik, girişkenlik) karşılayamayan bazı erkekler derin bir başarısızlık duygusu yaşarlar.
İdeoloji, onlara bir “mağduriyetten doğan hak görme” anlatısı sunar. Bu anlatı onlara, geleneksel erkekliğin sağlaması gerektiğine inandıkları statüye ve cinsel erişime
hakları olduğunu ve feminizmin ve kadınların bunu onlardan haksız yere çaldığını söyler. Bu, kişisel başarısızlığı siyasi bir mağduriyete dönüştürür ve öfkelerini meşrulaştırır.
Sonuç olarak, incel kimliği sadece bir ruhsal hastalığın ürünü değil, daha ziyade önceden var olan psikolojik kırılganlıklar ile radikalleştirici bir ideoloji arasındaki zehirli bir sinerjinin sonucudur. İdeoloji, acıya tutarlı (ancak yanlış) bir açıklama ve suçlanacak dışsal bir hedef sunarak psikolojik acıya bir “çözüm” gibi davranır. Bu bireylerin yaşadığı acı gerçektir; ancak ideoloji, bu acıyı iyileştirmek yerine onu bir nefret silahına dönüştürür. Bu durum, müdahale stratejileri için derin çıkarımlar barındırır. Ruh sağlığı uzmanları, incellerin inançlarını basitçe “kafalarında kuruntu” olarak reddedemezler. Bu, dışlanmışlık hislerini pekiştirir ve onları yankı odalarına daha da iter. Daha etkili bir yaklaşım, dünya görüşlerinin bir nebze doğruluk payı olan kısımlarını (örneğin, fiziksel çekiciliğin flörtte rol oynadığı gerçeği) empatiyle kabul ederken, ideolojinin bu gerçeğin etrafına inşa ettiği felaketleştirici bilişsel çarpıtmaları ve kaderciliği nazikçe sorgulayan bir “gerçek ve empati” modeli olabilir. Bu, klinisyenlerin ideolojinin kendine özgü yapısı hakkında eğitilmesini gerektirir.
Söylemden İntikama: İncel Bağlantılı Şiddetin Kronolojisi
Bu bölüm, incel ideolojisinin gerçek dünyadaki sonuçlarını belgelemekte, hareketi tanımlayan ve bir terör tehdidi olarak sınıflandırılmasına yol açan kilit kitlesel şiddet eylemlerine odaklanmaktadır. Bu olaylar, soyut bir çevrimiçi alt kültürün nasıl somut ve ölümcül bir tehdide dönüşebileceğini göstermektedir.
6.1 Atasal Aziz: Elliot Rodger ve 2014 Isla Vista “İntikam Günü”
22 yaşındaki Elliot Rodger’ın 23 Mayıs 2014’te Isla Vista, Kaliforniya’da gerçekleştirdiği saldırı, modern incel hareketi için bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Rodger, altı kişiyi öldürüp 14 kişiyi yaraladıktan sonra intihar etmiştir. Bu olay, incel ideolojisinin şiddet potansiyelini tüm dünyaya göstermiştir.
Rodger’ın 137 sayfalık manifestosu “My Twisted World” (Benim Çarpık Dünyam) ve “Elliot Rodger’s Retribution” (Elliot Rodger’ın İntikamı) başlıklı YouTube videosu, hayatı boyunca bakir kalmasını, onu reddeden kadınlara ve kıskandığı cinsel olarak aktif erkeklere duyduğu nefreti ve “kadınlara karşı bir savaş” planını ayrıntılı olarak anlatıyordu.
Rodger’ın eylemleri ve yazıları, temel incel ilkelerini mükemmel bir şekilde özetliyordu: mağduriyetten doğan hak görme, kadın düşmanlığı, sosyal bir hiyerarşiye olan inanç ve şiddetli intikam. O zamandan beri incel topluluğu içinde tanrılaştırılmış, “Aziz Elliot” veya “E.R.” olarak anılmaya başlanmıştır. “Going ER” ifadesi, bir kitlesel katliam gerçekleştirme eylemi için bir örtmece haline gelmiştir. Manifestosu ise kutsal bir metin gibi muamele görmektedir.
6.2 “İncel İsyanı”: Alek Minassian ve 2018 Toronto Kamyonet Saldırısı
23 Nisan 2018’de Alek Minassian, Toronto’da bir kamyoneti kaldırıma sürerek 10 kişiyi (8’i kadın) öldürdü ve 16 kişiyi yaraladı. Bu saldırı, ideolojinin uluslararası alanda ne kadar etkili olabileceğinin kanıtıydı.
Saldırıdan hemen önce Minassian, Facebook’ta şu paylaşımı yapmıştı: “İncel İsyanı çoktan başladı! Bütün Chad’leri ve Stacy’leri devireceğiz! Yüce Beyefendi Elliot Rodger’a selam olsun!”. Bu paylaşım, saldırının doğrudan incel ideolojisinden ilham aldığını ve Rodger’ın mirasını sürdürme niyetinde olduğunu açıkça ortaya koyuyordu.
Bu saldırı, kamuoyunda ve kolluk kuvvetlerinin bilincinde incel ideolojisi ile terörizm arasındaki bağı sağlamlaştırdı. Minassian’ın davası, Rodger’ın manifestosuna olan takıntısını ve kendisini bir incel olarak tanımlamasını inceledi, ancak kesin motivasyonları mahkemede tartışıldı. Bu olay, ideolojinin uluslararası erişimini ve taklitçi şiddeti teşvik etme gücünü gözler önüne serdi.
6.3 Bir Şiddet Modeli: Diğer Dikkate Değer Saldırılar ve Planlar
İdeoloji, dünya çapında, özellikle Kuzey Amerika’da ve son zamanlarda Avrupa’da ortaya çıkan çok sayıda başka şiddet eylemi ve planlanmış saldırıyla ilişkilendirilmiştir.
Bunlar arasında 2015 Umpqua Community College saldırısı, 2018 Tallahassee yoga stüdyosu saldırısı ve 2020 Toronto pala saldırısı gibi faillerin ya kendilerini incel olarak tanımladığı ya da incel içeriğiyle etkileşime girdiği olaylar bulunmaktadır. Anti-Defamation League (ADL) ve Southern Poverty Law Center (SPLC) gibi kuruluşlar bu olayları takip ederek, kadın düşmanlığından beslenen tutarlı bir şiddet modelini belgelemektedir.
6.4 Tartışma: İncel Şiddeti Bir Terör Biçimi midir?
Güvenlik servisleri ve araştırmacılar arasında, incel bağlantılı şiddeti bir terörizm biçimi olarak sınıflandırma yönünde artan bir fikir birliği bulunmaktadır.
SPLC, kadın düşmanı incelleri “erkek üstünlükçü ekosistem” içinde bir nefret grubu olarak sınıflandırmıştır. Şiddet, ideolojik olarak motive edildiği, sivil bir nüfusu (kadınları) sindirmeyi amaçladığı ve algılanan sosyal adaletsizlikler hakkında siyasi bir mesaj göndermeye çalıştığı için terörizm tanımlarına uymaktadır.
Kanada gibi bazı yargı bölgelerinde, incel bağlantılı şiddet bir terör eylemi olarak kovuşturulmuştur. Bununla birlikte, bazı tartışmalar devam etmektedir; eleştirmenler, açık ve organize bir siyasi hedefin olmamasının onu geleneksel terörist gruplardan ayırdığını savunmaktadır.
Aşağıdaki tablo, ideolojinin soyut bir teoriden somut bir tehdide nasıl dönüştüğünü gösteren, inkar edilemez bir kanıt kaydıdır. Bu kronoloji, politika yapıcılar, kolluk kuvvetleri ve kamuoyu için tehdidin ciddiyetini kavramada temel bir araçtır.
Türkiye Yansıması: Türkiye’de İncel Kültürü
Bu bölüm, incel fenomeninin Türkiye’deki tezahürlerine odaklanmakta, yerel özelliklerini, kilit olayları ve sosyo-kültürel bağlamını analiz etmektedir. Bu analiz, küresel bir dijital ideolojinin yerel dinamiklerle nasıl etkileşime girdiğini ve uyarlandığını göstermektedir.
7.1 Semih Çelik Vakası: Ulusal Farkındalık için Bir Katalizör
İncel hareketi, Türkiye’de 2024 yılında Semih Çelik’in İstanbul’da iki genç kadını öldürüp ardından intihar etmesiyle kamuoyunun dikkatini önemli ölçüde çekmiştir. Bu trajik olay, Kuzey Amerika’daki Rodger ve Minassian saldırılarına benzer bir şekilde, önceden var olan ancak büyük ölçüde göz ardı edilen bir alt kültüre ulusal bir spot ışığı tutmuştur.
Medya raporları ve analizler, Çelik’i incel ideolojisiyle ilişkilendirmiş ve bu görüşlerin paylaşıldığı çevrimiçi platformlardaki faaliyetlerine dikkat çekmiştir. Bu olay, “incel” terimini ve taşıdığı tehlikeleri Türk ana akım söylemine taşıyan bir katalizör görevi görmüştür. Vaka, soyut bir çevrimiçi fenomenin Türkiye’de de ölümcül sonuçlar doğurabileceğini somut bir şekilde göstermiştir.
7.2 Çevrimiçi Tezahürler: Türk Manosphere Forumları ve Platformları
Manosphere ve incel kültürü, Türkiye’de somut bir varlığa sahiptir ve özel Türkçe web siteleri ve forumlar aracılığıyla yayılmaktadır. Bu, ideolojinin sadece ithal edilmekle kalmayıp, aynı zamanda yerel bir topluluk tarafından benimsendiğini ve yeniden üretildiğini göstermektedir.
alfaloji.net, erkekadam.org, kirmizihap.net ve reddedildim.com gibi siteler, İngilizce konuşulan dünyadaki muadillerine benzer şekilde kadın düşmanı ve “kırmızı hap” ideolojilerini destekleyen platformlara örnek olarak verilebilir. Bu siteler, erkeklerin yaşadığı sorunlara çözüm olarak kadınları ve feminizmi suçlayan bir anlatı sunmaktadır.
Bu topluluklar, örgütlenme ve iletişim için Discord ve Telegram gibi platformları kullanmaktadır. Bu durum, çevrimiçi tacizin ve potansiyel olarak gerçek dünyadaki zararların koordine edilmesindeki rolleri konusunda endişelere yol açmaktadır. Bu platformların sunduğu gizlilik, aşırılık yanlısı görüşlerin denetimden uzak bir şekilde yayılması için uygun bir ortam yaratmaktadır.
7.3 Sosyo-Kültürel Dinamikler ve Yerel Medya Tasviri
Türkiye’de incel kültürünün yükselişi, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, kadına yönelik şiddet ve modern sosyal yaşamın getirdiği baskılar gibi daha geniş toplumsal sorunlar bağlamında tartışılmaktadır. Bazı kullanıcı yorumları, bu fenomeni Türkiye’ye özgü “zorbalık kültürü” ve ilişkilerin “metalaşması” gibi yerel sorunlarla ilişkilendirmektedir.
Türk medyası, konuyu büyük ölçüde kadına yönelik şiddet ve çevrimiçi nefret gruplarıyla ilişkilendirerek çerçevelemiş, bu sayede kavramı daha geniş kitlelere tanıtmış ve yayılma potansiyeli hakkında bir tartışma başlatmıştır.
Bununla birlikte, özellikle Türkiye bağlamında incel fenomeni üzerine yapılmış akademik araştırmalarda belirgin bir boşluk olduğu kabul edilmektedir. Mevcut çalışmaların çoğu sosyolojik niteliktedir ve konunun psikolojik veya kriminolojik boyutları yeterince incelenmemiştir.
Türkiye’de incel kültürünün ortaya çıkışı, dijital ideolojilerin ulusötesi ve kültürel olarak uyarlanabilir doğasını göstermektedir. İdeolojinin temel ilkeleri (görünüşçülük, hipergami, kadın düşmanlığı) ithal edilirken, bu ilkeler yerel sosyal kaygılara, mağduriyetlere ve belirli şiddet olaylarına uyarlanmaktadır. Küresel bir çerçeve, yerel aktörler tarafından kendi kültürel bağlamlarındaki kişisel ve sosyal hayal kırıklıklarını yorumlamak ve ifade etmek için kullanılmaktadır. Türkiye vakası, dijital bir alt kültürün dilsel ve kültürel sınırları nasıl aşabileceğinin ve yeni bir ulusal tartışmanın parçası haline gelebileceğinin mükemmel bir örneğidir. Bu durum, tehditle mücadelenin sadece İngilizce’den materyal çevirmekten daha fazlasını gerektirdiğini ortaya koymaktadır. Genç erkekleri bu ideolojiye karşı savunmasız kılan belirli yerel sosyo-kültürel faktörlerin derinlemesine anlaşılmasını zorunlu kılmaktadır. Ayrıca, önemli internet penetrasyonuna sahip her ülkedeki kolluk kuvvetleri ve ruh sağlığı sistemlerinin bu küresel eğilimin farkında olması ve yerel tezahürlerini tanımaya hazırlıklı olması gerektiği anlamına gelmektedir.
Kaynaklar
https://www.youtube.com/watch?v=SF17PAuoM5w
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2549458
https://www.reddit.com/r/Turkey/comments/15dqkhi/t%C3%BCrkiyedeki_inan%C4%B1lmaz_incel_art%C4%B1%C5%9F%C4%B1/
https://en.wikipedia.org/wiki/Incel
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4496383
https://www.hiwellapp.com/blog/netflix-adolescence
https://www.youtube.com/watch?v=f2balfvO_Y8
https://medyascope.tv/2024/10/09/tum-yonleriyle-inceller-turkiyede-nasil-orgutlendiler/
https://www.researchgate.net/publication/380206048_PSIKOLOJI_PERSPEKTIFINDEN_INCEL_TUTUM_VE_DAVRANISLARINI_ANLAMAK_LITERATURE_BIR_BAKIS_Lisans_Bitirme_Tezi
https://tr.wikipedia.org/wiki/Incel
https://en.wikipedia.org/wiki/4chan
https://www.youtube.com/watch?v=FFSoboRvFqM
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4401850
https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/153-154/ata.htm
https://www.dw.com/tr/netflix-dizisi-adolescence-toksik-erkeklik-ve-incel-k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC/a-72117992
https://www.youtube.com/watch?v=osEfoFq6TJE
https://www.ebsco.com/research-starters/social-sciences-and-humanities/incel
https://scholarworks.uvm.edu/context/hcoltheses/article/1400/viewcontent/kgothard_thesis.pdf
https://yenibenlik.com/blog/incel-kulturu-nedir
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1057610X.2023.2208892
https://opus.lib.uts.edu.au/bitstream/10453/171254/2/02whole.pdf
https://sobider.com/?mod=makale_tr_ozet&makale_id=63677
https://www.mccaininstitute.org/wp-content/uploads/2021/10/incel-and-misogynist-violent-extremism-read-ahead-materials-august-2.pdf
https://lup.lub.lu.se/student-papers/record/9051414/file/9051415.pdf
https://everytownresearch.org/report/misogyny-extremism-and-gun-violence/
https://www.britannica.com/topic/incel
https://www.splcenter.org/resources/extremist-files/misogynist-incels/
https://par.nsf.gov/servlets/purl/10541872
https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Incel-related_violence
https://discovery.ucl.ac.uk/10113225/1/no_comments.pdf
https://www.splcenter.org/resources/hatewatch/how-racist-misogyny-shapes-online-male-supremacist-communities/
https://www.researchgate.net/publication/338737324_The_Evolution_of_the_Manosphere_Across_the_Web
https://www.researchgate.net/publication/365687519_Tracing_Radicalization_to_the_Incel_Movement_and_Its_Connection_to_Loneliness
https://en.wikipedia.org/wiki/2014_Isla_Vista_killings
https://www.youtube.com/watch?v=UIy79UXo4WU
https://www.ctvnews.ca/toronto/article/minassian-gave-different-motive-for-toronto-van-attack-in-psychiatric-assessment-court-hears/
https://news.sky.com/story/incel-found-guilty-of-murdering-10-people-in-toronto-van-attack-12234799
https://en.wikipedia.org/wiki/Manosphere
https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10304312.2024.2403559
https://www.unwomen.org/en/articles/explainer/how-to-counter-the-manospheres-toxic-influence
https://en.wikipedia.org/wiki/2018_Toronto_van_attack
https://www.unwomen.org/en/articles/explainer/what-is-the-manosphere-and-why-should-we-care
https://www.researchgate.net/publication/383124044_The_Dynamic_Radicalization_Process_and_Violent_Behaviour_of_Incels
https://tsjournal.org/index.php/jots/article/download/57/25/272
https://www.mdpi.com/2075-4698/15/2/44
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12162687/
https://www.newark.rutgers.edu/news/study-reveals-how-incels-become-violent-extremists
https://libjournals.mtsu.edu/index.php/scientia/article/download/2074/1250
https://en.wikipedia.org/wiki/Elliot_Rodger
https://www.equimundo.org/what-is-the-manosphere/
https://kar.kent.ac.uk/id/document/3439687
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17539153.2024.2354957
https://humanrights.ca/story/online-misogyny-manosphere
https://www.qustodio.com/en/blog/what-is-the-manosphere/
https://home-affairs.ec.europa.eu/system/files/2021-08/ran_cn_incel_phenomenon_20210803_en.pdf
https://www.gov.uk/government/publications/predicting-harm-among-incels-involuntary-celibates/predicting-harm-among-incels-involuntary-celibates-the-roles-of-mental-health-ideological-belief-and-social-networking-accessible
https://www.researchgate.net/publication/373737662_The_Mating_Psychology_of_Incels_Involuntary_Celibates_Misfortunes_Misperceptions_and_Misrepresentations
https://www.mcgill.ca/sociology/files/sociology/2022_-_british_journal_of_sociology.pdf
https://www.wabe.org/whats-an-incel-the-online-community-behind-the-toronto-van-attack/
https://thesis.unipd.it/retrieve/47a0d1af-fcf4-46bb-a794-2bb77fb3f2f1/Turrin_Marco.pdf
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9780135/
https://www.mdpi.com/2409-9287/9/2/36
https://www.splcenter.org/resources/stories/after-incel-attack-male-supremacism-growing/
https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/2018-toronto-van-attack
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37676789/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10816836/
https://ojs.aaai.org/index.php/ICWSM/article/view/18053/17856
https://www.port.ac.uk/study/postgraduate-research/research-degrees/phd/explore-our-projects/incels-involuntary-celibates
http://mau.diva-portal.org/smash/get/diva2:1778371/FULLTEXT02.pdf
https://safeline.org.uk/resources/information-for-professionals/incel-ideology-explained/
https://www.isdglobal.org/explainers/the-manosphere-explainer/
https://publications.lawschool.cornell.edu/jlpp/2023/01/25/the-epidemic-of-incel-violence/
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17539153.2024.2354957
https://crestresearch.ac.uk/resources/a-short-introduction-to-the-involuntary-celibate-sub-culture/
https://www.swansea.ac.uk/press-office/news-events/news/2023/11/groundbreaking-study-reveals-the-dating-psychology-of-incels.php
https://lens.monash.edu/@education/2025/03/10/1387386/the-manosphere-isnt-just-about-economic-power-its-about-gender-power
https://lup.lub.lu.se/student-papers/record/9116964/file/9116969.pdf
https://jaapl.org/content/early/2022/07/26/JAAPL.210136-21
https://purls.library.ucf.edu/go/DP0023112
https://scholarworks.sjsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1090&context=themis
https://liberalarts.utexas.edu/news/incels-are-not-particularly-right-wing-or-white-but-they-are-extremely-depressed-anxious-and-lonely-according-to-new-research
https://www.swansea.ac.uk/press-office/news-events/news/2025/05/major-new-study-reveals-key-insights-into-incel-community.php
https://revealnews.org/podcast/elliot-rodger-mass-shooting-isla-vista-mother-threat-assessment/
