Bir Siyasi Gücün Doğuşu
Gideon Sa’ar’ın İsrail siyaset sahnesindeki yükselişi, tesadüflerin bir ürünü olmaktan ziyade, erken yaşlarda şekillenen katı bir ideolojik çekirdek ile keskin bir siyasi zekanın birleşiminin sonucudur. Onun siyasi kimliğini ve dünya görüşünü anlamak, ailesinin kökenlerinden, gençlik yıllarındaki radikal aktivizminden ve devlet bürokrasisindeki hızlı tırmanışından geçen bir yolculuğu gerektirir. Bu bölüm, Sa’ar’ı İsrail sağının en önemli aktörlerinden biri haline getiren temel dinamikleri ve kuruluş yıllarını incelemektedir.
Kuruluş Yılları ve İdeolojik Kökenler
Gideon Moshe Sa’ar (doğum adı Serchensky), 9 Aralık 1966’da Tel Aviv’de, İsrail toplumunun karmaşık dokusunu yansıtan bir ailede dünyaya geldi. Babası Dr. Shmuel Zarechansky, Arjantin’den İsrail’e göç (Aliyah) etmiş Aşkenaz kökenli bir çocuk doktoruydu; annesi Bruriah ise kökleri Osmanlı dönemine dayanan yedinci nesil bir Buhara Yahudisi (Mizrahi) aileden gelen bir öğretmendi. Bu karma miras, onun ileriki siyasi kariyerinde İsrail’in farklı demografik kesimlerine hitap etme potansiyelinin temellerini atmıştır.
Sa’ar’ın siyasi bilincinin şekillenmesindeki en önemli deneyimlerden biri, çocukluğunun bir bölümünü geçirdiği Sde Boker kibbutzunda yaşandı. Babasının burada kibbutzun ve İsrail’in kurucu başbakanı David Ben-Gurion’un kişisel doktoru olarak görev yapması, genç Gideon’a devletin kurucu babasıyla defalarca tanışma fırsatı verdi. Anlatıldığına göre Ben-Gurion, babasıyla yaptığı ziyaretlerde Sa’ar’ı coğrafya sınavlarına tabi tutardı. Bu erken temas, onun Siyonist ideallerle doğrudan bir bağ kurmasını sağladı ve siyasi anlatısında önemli bir meşruiyet unsuru haline geldi.
Onun ideolojik yönelimi, lise yıllarında daha da netleşti. 1982’de Camp David Anlaşmaları uyarınca Sina Yarımadası’ndaki İsrail yerleşimlerinin boşaltılmasına karşı çıkan aşırı milliyetçi “Tehiya” (Uyanış) hareketine katıldı ve hareketin gençlik kolu başkanı seçildi. Bu erken dönem aktivizmi, onun siyasi kariyerinin en başından itibaren tavizsiz bir toprak bütünlüğü ve yerleşimci yanlısı bir çizgide yer alacağının açık bir işaretiydi. Askerlik hizmetini İsrail Savunma Kuvvetleri’nin (IDF) seçkin birimlerinden Golani Tugayı’nda bir istihbarat astsubayı olarak tamamladıktan sonra , akademik kariyerine yöneldi. Tel Aviv Üniversitesi’nde önce Siyaset Bilimi, ardından Hukuk eğitimi aldı. Bu hukuki altyapı, ona ideolojisini devletin kurumsal çerçevesi içinde nasıl işleteceğini öğreten pragmatik bir araç seti sağladı ve onu salt bir ideologdan, sistemin içinden çalışan bir siyasi operatöre dönüştürdü.
Likud İçindeki Yükseliş
Sa’ar’ın profesyonel kariyeri, onu doğrudan devletin güç merkezlerine taşıdı. 1995-1997 yılları arasında Başsavcı yardımcısı ve 1997-1998 yılları arasında Devlet Başsavcısı yardımcısı olarak görev yaptı. Bu görevler, ona İsrail’in hukuki ve idari mekanizmalarını içeriden tanıma ve anlama imkanı verdi. Siyasete fiili girişi ise, gücün zirvesindeki bir isim aracılığıyla oldu: Benjamin Netanyahu. Henüz 32 yaşındayken, Netanyahu’nun ilk hükümetinde (1999) ve daha sonra Ariel Sharon’un hükümetinde (2001-2002) Kabine Sekreteri olarak atandı. Bu görev, onun Netanyahu ile olan uzun, karmaşık ve çalkantılı ilişkisinin başlangıç noktasıydı ve siyasi kariyerinin ilk adımlarını Netanyahu’nun himayesinde attığını gösteriyordu.
2003 yılında Likud listesinden Knesset’e seçilmesiyle birlikte siyasi kariyerinde hızla yükseldi. Likud Parlamento Grubu Başkanı ve Koalisyon Başkanı gibi kritik görevler üstlendi. Bu pozisyonlarda, özellikle Başbakan Ariel Sharon’un 2005’teki Gazze’den tek taraflı çekilme planına şiddetle karşı çıkarak ve bu planın referanduma sunulması için bir yasa tasarısı geçirmeye çalışarak parti içindeki sağ kanadın önde gelen seslerinden biri olarak konumunu pekiştirdi.
Netanyahu’nun 2009’daki seçim zaferinin ardından Sa’ar, Likud’un parti içi seçimlerinde Netanyahu’dan sonra ikinci sırayı alarak gücünü kanıtladı. Bu başarısının ardından, ideolojisini somut politikalara dönüştüreceği platformlar olan bakanlık görevlerine atandı. 2009-2013 yılları arasında Eğitim Bakanı, 2013-2014 yılları arasında ise İçişleri Bakanı olarak görev yaptı. Bu dönemler, onun hem ideolojik bağlılıklarını hem de pragmatik yönetim anlayışını sergilediği yıllar oldu.
Aşağıdaki tablo, Gideon Sa’ar’ın siyasi kariyerindeki kilit görevleri kronolojik olarak özetlemektedir.
Gideon Sa’ar’ın Kilit Siyasi ve Bakanlık Görevleri
| Görev | Kurum/Parti | Başlangıç Tarihi | Bitiş Tarihi | Önemli Notlar |
| Kabine Sekreteri | Hükümet | 1999 | 1999 | Netanyahu’nun ilk hükümeti |
| Kabine Sekreteri | Hükümet | 2001 | 2002 | Ariel Sharon hükümeti |
| Knesset Üyesi | Likud | 2003 | 2014 | İlk kez seçildi |
| Koalisyon Başkanı | Likud | 2003 | 2006 | Gazze’den çekilmeye karşı çıktı |
| Eğitim Bakanı | Hükümet | Mart 2009 | Mart 2013 | Netanyahu hükümeti |
| İçişleri Bakanı | Hükümet | Mart 2013 | Kasım 2014 | Netanyahu hükümeti; siyasi mola verdi |
| Knesset Üyesi | Likud | 2019 | 2020 | Siyasete geri döndü |
| Knesset Üyesi | Yeni Umut | 2021 | 2022 | Likud’dan ayrılıp kendi partisini kurdu |
| Adalet Bakanı | Hükümet | Haziran 2021 | Aralık 2022 | Bennett-Lapid hükümeti |
| Başbakan Yardımcısı | Hükümet | Haziran 2021 | Aralık 2022 | Bennett-Lapid hükümeti |
| Knesset Üyesi | Ulusal Birlik | 2022 | Mart 2024 | Gantz ile ittifak kurdu |
| Portföysüz Bakan | Hükümet | Ekim 2023 | Mart 2024 | Savaş hükümetine katıldı, sonra ayrıldı |
| Portföysüz Bakan | Hükümet | Eylül 2024 | Kasım 2024 | Netanyahu hükümetine geri döndü |
| Dışişleri Bakanı | Hükümet | Kasım 2024 | Devam Ediyor | Netanyahu hükümeti |
İdeoloji ve Dünya Görüşü: “Devlet Adamı” Kılığındaki Şahin
Gideon Sa’ar’ın siyasi kimliği, kendisini Theodor Herzl ve Ze’ev Jabotinsky’nin ideolojik mirasçısı olarak konumlandırmasıyla özetlenebilir. Bu, onun revizyonist Siyonizm’in “Demir Duvar” doktrinine olan bağlılığını ve liberal değerlerle (örneğin kadın-erkek eşitliği) harmanlanmış katı bir milliyetçiliği benimsediğini gösterir. Ancak Sa’ar’ın siyasi dehası, en şahin (hawk) pozisyonlarını bile soğukkanlı, rasyonel ve “devletin çıkarına” olan pragmatik politikalar olarak sunabilme yeteneğinde yatmaktadır. Kendisini sık sık “devlet adamı” (İbranice:
mamlachti) olarak markalaştırır , bu da onu Netanyahu’nun popülist veya Ben-Gvir gibi aşırı sağcıların ham radikalizminden ayırmaya yönelik bilinçli bir stratejidir. Bu “devlet adamı” söylemi, onun Filistin meselesi, din-devlet ilişkileri ve sığınmacılar gibi konulardaki radikal politikalarını meşrulaştırmak için bir kılıf işlevi görmektedir.
Filistin Meselesine Bakış: İki Devletli Çözümün Reddi
Sa’ar’ın Filistin-İsrail çatışmasına yaklaşımı, tavizsiz bir güvenlik anlayışı ve toprak bütünlüğü fikri üzerine kuruludur. İki devletli çözümü kategorik olarak reddeder ve bunu “en fazla iki devletli bir slogan” olarak nitelendirir. Ona göre, Yahudiye ve Samiriye (Batı Şeria) topraklarında bağımsız bir Filistin devleti kurma fikri, İsrail’in güvenliği için varoluşsal bir tehdit oluşturur ve bu nedenle büyük bir “hata” olacaktır. Bu tutumunu, kurulacak herhangi bir Filistin devletinin kaçınılmaz olarak “İsrail’in yıkımını hedefleyen bir Hamas devleti” olacağı ve bölgeyi kaosa sürükleyeceği teziyle gerekçelendirir.
İki devletli çözüm yerine, Batı Şeria’daki İsrail yerleşimlerinin ilhakını savunur. Ancak bu ilhakçı pozisyonunu, Filistinlilere Ürdün ile bir federasyon içinde bir tür özerklik tanınması fikriyle yumuşatmaya çalışır. Bu model, tam egemenlik yerine, İsrail’in genel güvenlik kontrolü altında sınırlı bir kendi kendini yönetme vizyonunu yansıtmaktadır. Gazze politikasında da benzer bir sertlik göze çarpar. 2005’teki Gazze’den tek taraflı çekilme planına şiddetle karşı çıkmış ve 7 Ekim 2023 saldırılarının temel nedeni olarak bu çekilmeyi göstermiştir. Bu nedenle, savaş sonrası dönemde Gazze’de kalıcı bir İsrail askeri varlığının sürdürülmesi gerektiğini savunur.
En radikal önerilerinden biri, Gazze’den “gönüllü göçü” teşvik etme politikasıdır. Sa’ar, bu politikanın “en ahlaki ve insani şey” olduğunu iddia eder. Ona göre, eğer bir Filistinli aile kendi “özgür iradesiyle” göç etmek isterse ve başka bir ülke onları kabul ederse, bu hak onlara tanınmalıdır. Bu öneri, uluslararası hukukta etnik temizlik olarak yorumlanabilecek potansiyeli nedeniyle ciddi eleştirilere maruz kalmaktadır. Ancak Sa’ar, bu radikal fikri bile bir insan hakları ve özgür irade söylemiyle çerçeveleyerek meşrulaştırmaya çalışır.
Bununla birlikte, pragmatik yönü Filistin Yönetimi’ne (PA) yaklaşımında ortaya çıkar. PA’yı “kurumsallaşmış antisemitizmin merkezi” olmakla ve terörizmi finanse eden “teröristlere ödeme” (pay to slay) politikasını yürütmekle suçlasa da , kapıyı tamamen kapatmaz. Eğer PA köklü bir reformdan geçer, bu politikaları terk eder ve İsrail’e karşı nefreti körükleyen eğitim sistemini değiştirirse, “farklı bir Filistin Yönetimi” ile savaş sonrası Gazze’nin yönetimi konusunda “ciddi bir şekilde tartışılabileceğini” belirtir. Bu, onun ideolojik katılığı ile siyasi gerçekçilik arasında denge kurma çabasının bir örneğidir.
Yahudi Devletini Tanımlamak: Din, Devlet ve Çoğulculuk
Gideon Sa’ar’ın vizyonundaki İsrail, temelde bir “Yahudi devleti”dir ve bu kimlik, devletin eğitim ve sosyal politikalarının merkezinde yer almalıdır. Eğitim Bakanı (2009-2013) olarak yürüttüğü politikalar, bu vizyonun en somut örnekleridir. İsrail Toprağı’na (Eretz Yisrael) olan bağlılığı artırmak amacıyla müfredatta değişiklikler yapmış, bu kapsamda öğrencilerin Batı Şeria’daki El Halil (Hebron) ve Ataerkiller Mağarası gibi tarihi ve dini öneme sahip yerlere turlar düzenlemesini teşvik etmiştir. Ayrıca, okullarda her sabah milli marşın söylenmesi gibi uygulamaları gündeme getirerek ulusal ve Siyonist kimliği güçlendirmeyi amaçlamıştır.
Kişisel hayatında da seküler bir aileden gelmesine rağmen, yetişkinlik döneminde daha dindar bir yaşam tarzına yönelmesi dikkat çekicidir. Özellikle 2013 yılında oğlu David’in doğumundan sonra Şabat’ı (Yahudilikte kutsal dinlenme günü) tutmaya başlaması, onun siyasi imajına da yansımıştır. Bu kişisel dönüşüm, onun hem Tel Aviv’in seküler seçmenine hem de dindar-milliyetçi kampa hitap edebilen bir “köprü” figürü olarak algılanmasına yardımcı olmuştur.
Din ve devlet ilişkileri gibi hassas konularda ise pragmatik bir tutum sergiler. Örneğin, Yüksek Mahkeme’nin İsrail’de yapılan Reform ve Muhafazakar (non-Ortodoks) din değiştirmelerini tanıma kararı, Haredi (ultra-Ortodoks) partiler tarafından şiddetle reddedilirken, Sa’ar doğrudan bir karşı çıkış yerine bir uzlaşı formülü önermiştir. Eski bakan Moshe Nissim tarafından hazırlanan ve din değiştirme sistemini Haredi kontrolünden çıkarıp devlete bağlı Ortodoks bir kurum oluşturmayı hedefleyen planı desteklediğini açıklamıştır. Bu, onun Haredi müttefiklerini tamamen karşısına almadan, Diaspora Yahudiliği ve İsrail’deki çoğulculuk gerçeğini de gözeten bir orta yol bulma çabasını gösterir.
Ancak bu pragmatizm, siyasi çıkarları söz konusu olduğunda esneklik gösterebilir. Haredi gençlerin zorunlu askerlikten muafiyeti meselesi buna bir örnektir. Geçmişte Haredi askerlikten kaçışını kolaylaştıran yasalara karşı çıkacağını belirtirken , Netanyahu hükümetine yeniden katıldığında imzaladığı koalisyon anlaşmasında bu konuda koalisyona karşı oy kullanma hakkından feragat etmiştir. Bu durum, onun Haredi askerliği gibi kritik bir konuyu, siyasi pazarlıklarında bir koz olarak kullanabildiğini ve ideolojik duruşunu siyasi konjonktüre göre ayarlayabildiğini düşündürmektedir.
İnsanlara Bakış Açısı: Sığınmacılar, Araplar ve Bölgesel Vizyon
Sa’ar’ın insanlara bakış açısı, büyük ölçüde İsrail’in güvenliği ve demografik yapısına yönelik algıladığı tehditler tarafından şekillenmektedir. İçişleri Bakanı olduğu dönemde (2013-2014), özellikle Afrika’dan gelen sığınmacılara karşı yürüttüğü politikalar, bu yaklaşımın en sert örneklerini oluşturur. “Yasadışı sızmaya karşı kararlı bir mücadele” olarak tanımladığı bu politikalar çerçevesinde, sığınmacıların ülke dışına para göndermelerini bir suç haline getiren yasayı imzalamış ve binlerce sığınmacının yargılanmadan tutulduğu Holot gözaltı kampının kurulmasında ve işletilmesinde merkezi bir rol oynamıştır. Ayrıca, sığınmacıların “gönüllü ayrılış” adı altında Ruanda ve Uganda gibi üçüncü ülkelere gönderilmesi programını başlatmıştır. Bu politikalar, onun “istenmeyen” olarak gördüğü gruplara karşı tavizsiz ve katı tutumunu açıkça ortaya koymaktadır.
İsrail’in Arap vatandaşlarına yönelik söylemi ise daha çok “entegrasyon” kavramı etrafında şekillenir. Bu entegrasyonu bir “meydan okuma” olarak tanımlar. Ancak, Filistinlilere yönelik genel sert tutumu ve İsrail’in “Yahudi devleti” kimliğine yaptığı güçlü vurgu göz önüne alındığında, bu entegrasyon vizyonunun, kolektif hakların tanınmasından ziyade, bireylerin devlete sadakat göstermesi temelinde şekillenen asimilasyonist bir çerçeveye sahip olduğu yorumlanabilir.
Bölgesel vizyonunda ise, Filistinlileri büyük ölçüde denklem dışında bırakan bir yaklaşım benimser. Abraham Anlaşmaları’nı güçlü bir şekilde desteklemekte ve savaşın ardından bu normalleşme sürecinin daha da genişleyeceğine inanmaktadır. Çatışmanın çözümünde, Mısır ve Ürdün gibi komşu Arap devletlerinin sürece dahil edilmesinin önemini vurgular. Bu, onun Filistinlilerle doğrudan bir anlaşma yerine, onları bypass ederek bölgesel bir düzen kurma stratejisine daha sıcak baktığını göstermektedir.
İktidarın Sınavı: Hukuki İddialar ve Soruşturmalar
Gideon Sa’ar’ın siyasi kariyeri, hukuki iddialar ve soruşturmalarla sık sık kesişmiştir. Ancak bu hukuki sınavlar, onun için salt adli süreçler olmaktan çıkıp, rakipleri tarafından kullanılan birer silaha veya kendisinin siyasi anlatısını güçlendirmek için kullandığı birer araca dönüşmüştür. 2014’teki cinsel taciz skandalı, Gazze’deki eylemleri nedeniyle hakkında yapılan savaş suçları şikayetleri ve yolsuzlukla anılmamasının getirdiği siyasi sermaye, onun hukuki ve siyasi kaderini şekillendiren üç temel sacayağını oluşturur.
2014 Cinsel Taciz Skandalı ve Siyasi Mola
Şubat 2013’te, o dönem Eğitim Bakanı olan Sa’ar’ın siyasi kariyerini derinden sarsan bir skandal patlak verdi. Başbakanlık Ofisi’ne gönderilen ve “M.C.” baş harfleriyle imzalanmış isimsiz bir mektup, Sa’ar hakkında ciddi iddialar içeriyordu. Mektupta, Sa’ar’ın astı olan bir kadınla makamını kullanarak ilişki yaşadığı, bir gece kulübünde reşit olmayan sarhoş bir gençle uygunsuz ilişkide bulunduğu ve başka bir kadın siyasetçiyle de ilişkisi olduğu öne sürülüyordu.
İddiaların ciddiyeti üzerine, dönemin Başsavcısı Yehuda Weinstein, mektubun sahte olup olmadığını ve iddiaların doğruluğunu belirlemek üzere bir ön soruşturma başlatılması talimatını verdi. Soruşturma sırasında, mektupta adı geçen ve “M.C.” olarak kodlanan kadın, mektubu kendisinin yazmadığını ve içeriğindeki iddiaların asılsız olduğunu polise beyan etti. Bu durum, olayın siyasi bir komplo olabileceği şüphelerini güçlendirdi. Sa’ar’a yakın kaynaklar ve Likud içindeki pek çok kişi, mektubun, Sa’ar’ın parti içindeki yükselişinden rahatsız olan rakipleri tarafından siyasi bir “karalama kampanyası” ve “suikast girişimi” olarak tasarlandığını iddia etti.
Somut bir kanıt veya şikayetçi bulunamaması nedeniyle soruşturma hukuki bir sonuca ulaşmadan kapandı. Ancak skandalın siyasi sonuçları ağır oldu. Bu olaydan yaklaşık bir buçuk yıl sonra, Eylül 2014’te Sa’ar, “ailesine daha fazla zaman ayırmak” gibi kişisel nedenler öne sürerek siyasetten “mola” aldığını açıkladı ve hem bakanlık hem de Knesset’teki görevlerinden istifa etti. Bu ani istifanın arkasında, cinsel taciz iddialarının yarattığı kamuoyu baskısı ve siyasi yıpranmanın yattığı yönünde güçlü spekülasyonlar yapıldı. Bu olay, hukuki bir sürecin, sonuçlanmasa bile, bir siyasetçinin kariyerini nasıl sekteye uğratabileceğinin ve siyasi rakipler tarafından nasıl kullanılabileceğinin bir örneği oldu.
Uluslararası Hukuk Arenasında: Savaş Suçları Şikayetleri
Gideon Sa’ar’ın hukuki sınavları, İsrail sınırlarını aşarak uluslararası arenaya da taşındı. 2025 yılında Dışişleri Bakanı olarak İngiltere’ye yaptığı bir ziyaret sırasında, Global Legal Action Network (GLAN) ve Hind Rajab Vakfı gibi insan hakları grupları, onun hakkında savaş suçları işlediği iddiasıyla bir tutuklama emri çıkarılması için İngiliz adli makamlarına başvurdu.
Bu başvurunun merkezinde, Sa’ar’ın Güvenlik Kabinesi üyesi olarak Gazze’de işlendiği iddia edilen suçlardaki sorumluluğu yer alıyordu. Özellikle, 2024 sonlarında Kamal Adwan Hastanesi’ne yönelik saldırı, hastane direktörü Dr. Hussam Abu Safiyeh’nin alıkonulup işkence görmesi, Gazze’de bir “tampon bölge” oluşturularak sivil mülkün yaygın şekilde tahrip edilmesi ve sivil altyapının hedef alınması gibi eylemlere “yardım ve yataklık etmekle” suçlanıyordu.
Ancak İngiltere Başsavcılığı, “uluslararası hukukun görevdeki dışişleri bakanlarına iç hukuk yargılamalarında dokunulmazlık tanıdığını” belirterek tutuklama emri talebini reddetti. Bu karar, Sa’ar’ın suçsuz bulunduğu anlamına gelmiyor, yalnızca diplomatik dokunulmazlık zırhı sayesinde yargılanmaktan kurtulduğunu gösteriyordu. Bu olay, Sa’ar’ın uluslararası alandaki hareket serbestisini ve imajını tehdit eden ciddi bir hukuki riskin varlığını ortaya koydu.
Aynı gruplar, Sa’ar hakkında Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne (UCM) de “zorla yerinden etme”, “savaş yöntemi olarak açlığı kullanma” ve “zulüm” gibi suçlamalarla ayrı bir şikayette bulundu. Bu şikayet, UCM’nin daha önce Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında benzer suçlamalarla tutuklama emri çıkarmasının ardından geldi ve Sa’ar’ı da aynı karar alma mekanizmasının bir parçası olarak konumlandırdı. Sa’ar ve İsrail hükümeti ise bu girişimleri, “İsrail’in kendini savunma hakkına yönelik bir saldırı” ve uluslararası kurumların “siyasi bir araç” olarak kullanılması şeklinde nitelendirerek şiddetle reddetti. Bu durum, Sa’ar’ın hukuki mücadeleyi, İsrail’in varoluşsal mücadelesinin bir parçası olarak sunarak iç siyasetteki şahin pozisyonunu pekiştirmesine olanak tanıdı.
Yolsuzluktan Azade Bir Profil
Gideon Sa’ar’ın siyasi kariyerindeki en dikkat çekici ve en önemli sermayelerinden biri, hakkında devam eden bir yolsuzluk soruşturması veya davasının bulunmamasıdır. Bu durum, özellikle yolsuzluk davalarıyla boğuşan baş rakibi Benjamin Netanyahu karşısında ona önemli bir ahlaki ve siyasi üstünlük sağlamıştır.
Sa’ar, bu “temiz” imajını siyasi bir silaha dönüştürmeyi başarmıştır. 2019’da Likud liderliği için Netanyahu’ya meydan okuduğunda ve 2020’de Likud’u “kişilik kültü” olmakla ve liderinin “cezai davasıyla ilgili meseleler” de dahil olmak üzere kişisel çıkarlarına hizmet eden bir araca dönüşmekle suçlayarak terk ettiğinde, bu argümanının temelini Netanyahu’nun hukuki sorunları oluşturuyordu. Kendisini sağ kanatta Netanyahu’ya ahlaki bir alternatif olarak sunarken, yolsuzluktan arınmışlığı en büyük kozuydu. 2009 yılında, “bugüne kadar lekelenmemiş bir siyasetçi” olduğu ve hukukun üstünlüğünü güçlendirmeye yönelik eylemleri nedeniyle bir ödül alması da bu imajı erken dönemde pekiştirmişti.
Adalet Bakanı olarak görev yaptığı dönemde, polisin NSO Grubu tarafından geliştirilen Pegasus casus yazılımını yasadışı kullandığına dair medyada çıkan iddiaları araştıran bir soruşturma sürecini yönetti. Soruşturma ekibinin ara bulguları, medyadaki iddiaların “yanlış” ve “kesinlikle doğru olmadığını” ortaya koyunca, Sa’ar bir devlet soruşturma komisyonu kurulmasına gerek olmadığına karar verdi. Bu tavrı, onun devlet kurumlarını koruyan ve “sistemin adamı” olarak hareket eden yönünü gösterirken, aynı zamanda kendisini Netanyahu’nun devlet kurumlarına yönelik saldırgan tutumundan da ayırmasına yardımcı oldu. Bu “temiz” profil, onun siyasi manevralarında ve liderlik iddialarında her zaman merkezi bir rol oynamıştır.
Siyasi Hayatta Kalma Sanatı: Netanyahu ile Rekabet ve Uzlaşı
Gideon Sa’ar’ın siyasi kariyerinin ana ekseni, şüphesiz Benjamin Netanyahu ile olan karmaşık, çalkantılı ve son derece pragmatik ilişkisidir. Bu ilişki, bir himaye ve akıl hocalığı döneminden başlayıp, acımasız bir rekabete, ardından ideolojik bir kopuşa ve nihayetinde siyasi çıkarların dayattığı bir yeniden birleşmeye evrilen dramatik bir döngü sergilemektedir. Sa’ar’ın neredeyse tüm siyasi manevraları, kendisini Netanyahu’ya göre konumlandırmasıyla şekillenmiştir. Bu ilişkinin seyrini belirleyen temel faktör ise ideoloji veya kişisel sadakatten çok, güç ve siyasi hayatta kalma mücadelesi olmuştur.
Akıl Hocasından Baş Rakibe
Sa’ar’ın siyasi kariyeri, Netanyahu’nun kanatları altında başladı. 1999’da Netanyahu’nun ilk hükümetinde Kabine Sekreteri olarak görev alması, onun siyaset sahnesine ilk adımıydı. Uzun yıllar boyunca Netanyahu’nun en sadık ve etkili destekçilerinden biri olarak görüldü ve onun hükümetlerinde Eğitim ve İçişleri gibi kilit bakanlık görevleri üstlendi. 2009 seçimlerinde Likud listesinde Netanyahu’dan hemen sonra ikinci sırada yer alması, parti içindeki gücünün ve Netanyahu’ya olan yakınlığının bir göstergesiydi.
Ancak bu yakın ilişki, Sa’ar’ın parti içindeki popülaritesinin artmasıyla gerilime dönüştü. Netanyahu, Sa’ar’ı potansiyel bir tehdit olarak görmeye başladı. Bu gerilimin, Sa’ar’ın 2014’te siyasetten ani bir şekilde “mola” almasının arkasındaki nedenlerden biri olduğuna inanılmaktadır. 2017’de siyasete geri döndüğünde, aradaki düşmanlık artık gizlenemez hale gelmişti. Netanyahu, Sa’ar’ı kendisini devirmek için Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin ile “darbe” planlamakla suçladı. Bu suçlamalar, ilişkinin geri dönülmez bir şekilde koptuğunun işaretiydi.
Nihai kopuş, Netanyahu’nun yolsuzluk davalarıyla karşı karşıya kalmasının ardından geldi. Sa’ar, Netanyahu’nun liderliğinin partiye ve ülkeye zarar verdiğini savunarak 2019’da Likud liderliği için ona açıkça meydan okudu. Bu yarışı %72.5’e %27.5 gibi büyük bir farkla kaybetmesine rağmen , mücadelesinden vazgeçmedi. Aralık 2020’de, Likud’un “Netanyahu’nun kişisel çıkarları için bir araca” ve bir “kişilik kültüne” dönüştüğünü ilan ederek partiden ayrıldı ve kendi partisi Yeni Umut’u (New Hope) kurdu. Amacı netti: Netanyahu’yu iktidardan uzaklaştıracak sağcı bir alternatif yaratmak.
Pragmatistin Dönüşü: İttifaklar, Kopuşlar ve Yeniden Birleşme
Sa’ar’ın “Netanyahu’suz sağ hükümet” stratejisi, 2021 seçimlerinin ardından meyvesini verdi. Yeni Umut partisiyle kazandığı 6 sandalye, Netanyahu’yu deviren ve Naftali Bennett ile Yair Lapid liderliğinde kurulan “değişim hükümetinin” kilit bir parçası olmasını sağladı. Bu koalisyonda Adalet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak görev alması, onun siyasi kariyerinin zirvelerinden biriydi.
Ancak İsrail siyasetinin istikrarsız yapısı, Sa’ar’ı yeni manevralara itti. 2022 seçimleri öncesinde, merkezdeki rakibi Benny Gantz’ın Mavi ve Beyaz partisiyle birleşerek Ulusal Birlik (National Unity) ittifakını kurdu. 7 Ekim 2023’teki Hamas saldırılarının ardından, bu ittifak ulusal birlik ruhuyla Netanyahu’nun acil durum savaş hükümetine katıldı. Sa’ar, bu süreçte portföysüz bakan olarak Güvenlik Kabinesi’nde yer aldı.
Fakat bu birliktelik de uzun sürmedi. Mart 2024’te, savaşın yönetildiği dar “savaş kabinesine” alınmadığını ve bu kabinenin kendi şahin görüşlerini yansıtmadığını öne sürerek önce Gantz ile olan ittifakını bozdu, ardından hükümetten çekildi. Bu, etki sahibi olamadığı bir yapıda figüran olarak kalmayı reddeden bir güç hamlesiydi.
Siyasi kariyerindeki en dramatik U dönüşü ise sadece altı ay sonra geldi. Anketlerde partisinin seçim barajının altında kalarak siyasi arenadan silinme tehlikesiyle karşı karşıya kalması , onu en büyük rakibinin kapısını çalmaya itti. Eylül 2024’te, Netanyahu’nun daveti üzerine hükümete geri döndü. Bu hamlesini “vatanseverlik görevi” olarak nitelendirdi ve 7 Ekim’den sonra “geçmişteki tüm kırgınlıkları bir kenara bıraktıklarını” söyledi. Kısa süre sonra, Kasım 2024’te Dışişleri Bakanı olarak atandı. Bu pragmatik geri dönüş, Mart 2025’te Yeni Umut partisinin bir sonraki seçimlerde Likud ile birleşerek feshedileceği anlaşmasıyla doruğa ulaştı. Sa’ar, siyasi olarak hayatta kalabilmek için en sert eleştirilerle ayrıldığı “evine” geri dönmüştü.
Aşağıdaki tablo, Sa’ar ve Netanyahu arasındaki bu çalkantılı ilişkinin dönüm noktalarını özetlemektedir.
Sa’ar-Netanyahu İlişkisinin Zaman Çizelgesi
| Yıl/Dönem | Olay | İlişkinin Niteliği | Anahtar Alıntı/Not |
| 1999-2009 | İlk Yıllar ve Yükseliş | Himaye ve İttifak | Sa’ar, Netanyahu’nun Kabine Sekreteri olarak siyasete girdi ve Likud içinde onun desteğiyle yükseldi. |
| 2009-2014 | Bakanlık ve Artan Gerilim | Gerilimli İttifak | Sa’ar, Netanyahu hükümetlerinde bakanlık yaparken parti içinde gücünü artırdı, bu da Netanyahu’yu rahatsız etmeye başladı. |
| Eylül 2014 | Siyasi Mola | Gizli Kopuş | Sa’ar, Netanyahu ile olan gerilimin de etkisiyle siyasetten “mola” aldığını açıkladı. |
| 2017-2019 | Geri Dönüş ve Açık Çatışma | Açık Rekabet | Sa’ar siyasete döndü. Netanyahu onu “darbe” planlamakla suçladı. Sa’ar, Likud liderliği için Netanyahu’ya meydan okudu. |
| Aralık 2020 | Yeni Umut’un Kuruluşu | Tam Kopuş | Sa’ar, Likud’u “kişilik kültü” olmakla suçlayarak partiden ayrıldı ve Netanyahu’yu devirme hedefiyle Yeni Umut’u kurdu. |
| 2021-2022 | Değişim Hükümeti | Netanyahu Karşıtı İttifak | Sa’ar, Netanyahu’yu iktidardan düşüren koalisyonda Adalet Bakanı oldu. |
| Ekim 2023 | Savaş Hükümeti | Zorunlu Birliktelik | 7 Ekim saldırıları sonrası ulusal birlik adına Netanyahu’nun savaş hükümetine katıldı. |
| Mart 2024 | Hükümetten Ayrılış | Taktiksel Geri Çekilme | Savaş kabinesine alınmadığı için hükümetten ayrıldı. |
| Eylül 2024 | Hükümete Geri Dönüş | Pragmatik Uzlaşı | Anketlerdeki düşüş sonrası Netanyahu’nun davetiyle hükümete geri döndü ve Dışişleri Bakanı oldu. |
| Mart 2025 | Likud’a Dönüş Anlaşması | Tam Teslimiyet/Stratejik Konumlanma | Partisinin bir sonraki seçimde Likud’a katılacağını ve feshedileceğini duyurdu. |
Sonuç ve Geleceğe Bakış
Gideon Sa’ar’ın siyasi portresi, İsrail siyasetinin karmaşık ve çoğu zaman acımasız doğasına dair derin bir vaka çalışması sunmaktadır. O, bir yanda tavizsiz bir sağcı ideolog, diğer yanda ise hayatta kalma içgüdüsüyle hareket eden son derece esnek bir siyasi pragmatisttir. Kariyeri, ideolojik tutarlılıktan ziyade siyasi fizibilite ve güç mücadelesi tarafından şekillendirilmiştir. Bu ikili karakter, onun hem en büyük gücü hem de en belirgin zayıflığıdır.
Bir Siyasi Operatörün Sentezi
Sa’ar’ın siyasi kimliğinin temelinde bir ikilik yatar. İdeolojik olarak, İsrail’in Yahudi kimliği, Büyük İsrail (Eretz Yisrael) toprak bütünlüğü ve güvenlik konularında asla taviz vermeyen katı bir şahindir. İki devletli çözümü bir “yanılsama” olarak görür ve Batı Şeria’nın ilhakını savunur. Ancak bu ideolojik katılık, siyasi hedeflerine ulaşma yolunda bir engele dönüştüğünde, şaşırtıcı bir esneklik gösterebilir. En büyük rakibi Netanyahu’ya karşı en sert eleştirileri yönelttikten yıllar sonra, siyasi kariyerini kurtarmak için onunla yeniden ittifak kurabilmiş, hatta bu uğurda kendi kurduğu partiyi feshetmeyi göze alabilmiştir.
Onun kariyeri, siyasi olarak relevant (ilgili/önemli) kalma ve hayatta kalma mücadelesinin bir öyküsüdür. Likud’dan ayrılışı, Netanyahu’nun gölgesinde bir geleceği olmadığını gördüğü anda yaptığı stratejik bir hamleydi. Likud’a geri dönüşü ise, kurduğu partinin anketlerde eriyip siyasi arenadan silinme tehlikesiyle karşılaştığında verdiği pragmatik bir karardı. Bu, onun için siyasi varoluşun, ideolojik tutarlılıktan veya kişisel kırgınlıklardan daha öncelikli olduğunu göstermektedir.
Onu diğer sağcı liderlerden ayıran en önemli özellik ise şahin politikalarını “devlet adamı” (mamlachti) ve “sorumlu” bir dille sunma yeteneğidir. Bu, hem sağ tabanın ideolojik beklentilerini karşılamasına hem de merkezdeki seçmenlere “sorumlu bir lider” imajı çizmesine olanak tanıyan bilinçli bir markalaşma stratejisidir.
Gelecek Yörüngeleri İçin Öngörüler
Gideon Sa’ar’ın Likud’a geri dönme hamlesi, açıkça Netanyahu sonrası dönem için bir pozisyon alma stratejisidir. Netanyahu’nun siyaset sahnesinden çekilmesi durumunda, Likud içindeki geçmiş popülaritesini ve yolsuzlukla anılmayan “temiz” imajını kullanarak partinin liderliği için en güçlü adaylardan biri olmayı hedeflemektedir. Onun hikayesi, bu anlamda sadece kişisel bir kariyer öyküsü değil, aynı zamanda İsrail sağının Netanyahu sonrası dönemde nasıl bir yöne evrileceğine dair önemli ipuçları taşıyan bir vaka çalışmasıdır.
Ancak bu yolda önünde önemli engeller bulunmaktadır. Sık sık parti ve ittifak değiştirmesi, yaptığı keskin U dönüşleri, ona siyasi arenada “güvenilmez” ve “fırsatçı” bir imaj yapıştırma potansiyeli taşımaktadır. Yeni Umut partisinin seçimlerde beklenen başarıyı gösterememesi, onun tek başına kitleleri sürükleme kapasitesinin sınırlı olduğunu ortaya koymuştur.
Sa’ar’ın paradoksu da burada yatmaktadır: O, İsrail sağının geleceği mi, yoksa geçmişin bir yankısı mıdır? Bir yandan, onun tavizsiz milliyetçiliği ve ilhakçı vizyonu, Likud’un ve daha geniş sağ kanadın ideolojik çekirdeğini temsil etmektedir. Bu anlamda, sağın gelecekteki potansiyel liderlerinden biridir. Diğer yandan, onun siyasi manevraları ve nihayetinde Netanyahu’ya geri dönmesi, İsrail siyasetini uzun yıllardır kilitleyen kişisel rekabet ve siyasi istikrarsızlık döngüsünün bir parçası olduğunu göstermektedir. Onun Likud’a dönüşü, sağ kanatta Netanyahu’ya alternatif yaratma projesinin (şimdilik) başarısız olduğunun ve sağ seçmenin hâlâ Netanyahu figürü etrafında birleşme eğiliminde olduğunun bir kabulüdür.
Gelecekteki vizyonu, Dışişleri Bakanı olarak çizdiği çerçeveyle uyumludur: İsrail’in askeri gücünün korunduğu, İran’ın nükleer silahlanmasının engellendiği, bağımsız bir Filistin devletinin kurulmadığı ve Abraham Anlaşmaları gibi bölgesel ittifakların genişlediği bir gelecek. Sa’ar’ın gelecekteki başarısı, bu vizyonu hayata geçirirken, kendi pragmatizmi ile seçmenin güveni arasındaki hassas dengeyi nasıl kuracağına bağlı olacaktır. Onun siyasi yolculuğu, İsrail sağının kendi içindeki ideolojik saflık ile iktidarda kalma pragmatizmi arasındaki temel gerilimi yansıtmaya devam edecektir.
Kaynaklar
https://www.ynetnews.com/topics/Gideon_Sa’ar
https://www.arabnews.com/node/2601752/world
https://en.wikipedia.org/wiki/Gideon_Sa%27ar
https://www.jns.org/saar-hits-back-at-turkeys-erdogan-over-hitler-comment/
https://www.timesofisrael.com/ex-mk-to-join-ag-search-committee-despite-objection-over-sexual-harassment-claim/
https://www.hindrajabfoundation.org/perpetrators/hind-rajab-foundation-files-icc-complaint-against-israeli-foreign-minister-gideon-saar-ahead-of-brussels-visit
https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/interior-minister-gideon-saar-announces-plans-to-quit-government-375637
https://www.arabnews.com/node/2578191/middle-east
https://www.jpost.com/israel-elections/israel-elections-what-are-the-parties-policies-on-religious-issues-661741
https://www.jpost.com/opinion/article-820935
https://www.hindrajabfoundation.org/perpetrators/legal-action-filed-in-london-against-gideon-saar-for-role-in-gaza-atrocities
https://www.ynetnews.com/article/5616160
https://www.progressiveisrael.org/ben-gurions-notorious-quotes-their-polemical-uses-abuses/
https://www.timesofisrael.com/gideon-saars-new-hope-signs-agreement-to-rejoin-likud-in-next-elections/
https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/article-792044
https://www.jpost.com/breaking-news/article-845977
https://www.aa.com.tr/en/europe/uk-groups-seek-arrest-warrant-for-israeli-foreign-minister-over-gaza-war-crimes/3540397
https://www.i24news.tv/en/news/international/europe/artc-anti-israeli-ngo-petitions-for-uk-to-issue-arrest-warrant-for-gideon-sa-ar
https://www.eeas.europa.eu/eeas/israel-remarks-high-representativevice-president-kaja-kallas-joint-press-conference-minister-foreign_en
https://www.jewishvirtuallibrary.org/new-hope-party
https://www.jpost.com/national-news/saar-may-resign-over-sex-scandal
https://www.trtworld.com/magazine/why-gideon-saar-joining-his-government-is-crucial-for-netanyahus-survival-18214354
https://www.timesofisrael.com/likuds-gideon-saar-expected-to-form-his-own-party-in-challenge-to-netanyahu/
https://www.middleeasteye.net/news/israel-gideon-saar-lincoln-project-suspends-sexual-harrasment-scandal
https://www.timesofisrael.com/saar-alleged-police-spying-took-place-under-likuds-watch-not-ours/
https://www.jpost.com/diaspora/antisemitism/article-855758
https://www.unhcr.org/il/en/newsfeed-2012-2016
https://www.timesofisrael.com/ag-to-probe-possible-gideon-saar-sex-scandal/
https://pism.pl/publications/Israeli_Prime_Minister_Benjamin_Netanyahu_Indicted_
https://m.rediff.com/news/commentary/2025/jun/18/liveupdates.htm
https://hotline.org.il/en/refugees-and-asylum-seekers-en/voluntary-departure/
https://www.timesofisrael.com/woman-denies-penning-saar-sex-abuse-letter/
https://www.jpost.com/opinion/columnists/our-world-netanyahus-post-zionist-education-ministry
https://www.occrp.org/en/feature/israels-pm-questioned-over-alleged-corruption
https://www.state.gov/reports/2021-report-on-international-religious-freedom/israel-west-bank-and-gaza/
https://www.timesofisrael.com/in-new-coalition-deal-with-likud-saar-relinquishes-right-to-oppose-haredi-draft-bills/
https://www.aljazeera.com/news/2019/10/8/israels-gideon-saar-challenges-lengthy-netanyahu-likud-rule
https://www.aa.com.tr/en/middle-east/pro-palestinian-ngo-files-complaint-with-icc-against-israeli-foreign-minister/3484929
https://www.jpost.com/breaking-news/article-791629
https://www.israelhayom.co.il/article/73987
https://journals.openedition.org/assr/65469
https://www.jns.org/judicial-reform-long-on-compromise-short-on-reform-analysts-say/
https://www.timesofisrael.com/a-statesmanlike-right-why-gideon-saar-has-decamped-gantzs-national-unity-party/
https://en.wikipedia.org/wiki/Law_of_Return
https://www.middleeasteye.net/news/israeli-foreign-minister-planned-shorten-london-trip-uk-blocked-arrest-attempt
https://en.wikipedia.org/wiki/Benny_Gantz
https://www.jpost.com/opinion/article-843528
https://www.justiceinfo.net/en/145791-dual-nationals-accused-of-war-crimes-in-gaza.html
https://www.timesofisrael.com/saar-says-a-reformed-palestinian-authority-could-be-involved-in-governing-gaza/
https://en.wikipedia.org/wiki/New_Hope_(Israel
https://en.idi.org.il/tags-en/47383
https://forward.com/news/464151/israeli-politician-caught-up-in-scandal-of-anti-trump-political-consultant/
https://www.972mag.com/gideon-saar-netanyahu-israeli-left/
https://www.jewishvirtuallibrary.org/gideon-sa-ar
https://www.jpost.com/israel-news/article-847518
https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3768554,00.html
https://www.ynetnews.com/article/rjgfn3spc
https://israelpolicyforum.org/2020/12/10/gideon-saar-reshuffles-israels-political-deck/
https://apnews.com/article/31aa193a1b9147d2b251108b062952c6
https://www.i24news.tv/en/news/israel/politics/1613481790-new-hope-leader-sa-ar-suspends-us-political-advisors-following-sex-scandal-report
https://www.lawfaremedia.org/article/israel-s-renewed-judicial-overhaul
https://www.jpost.com/arab-israeli-conflict/article-786994
https://www.timesofisrael.com/saar-report-on-illegal-nso-spyware-use-was-incorrect-no-need-for-state-inquiry/
https://www.timesofisrael.com/saar-says-judicial-overhaul-legislation-can-be-passed-within-a-month/
https://www.fdd.org/analysis/2025/06/11/we-reject-any-notion-of-equivalence-rubio-condemns-sanctions-on-controversial-israeli-ministers-by-u-s-allies/
https://www.jns.org/israel-is-waging-this-war-for-the-entire-western-world/
https://new.embassies.gov.il/croatia/en/news/gideon-saar-statement-2024
https://www.gov.il/en/departments/ministry_of_foreign_affairs/govil-landing-page
https://en.idi.org.il/articles/57999
https://www.timesofisrael.com/saar-says-netanyahu-being-extorted-by-ultra-orthodox-on-reform-conversions/
https://www.jns.org/full-remarks-saar-speaks-after-terrorist-murder-of-dc-embassy-staffers/
https://www.timesofisrael.com/saar-rejoins-government-bolstering-netanyahu-as-longtime-rivals-say-rifts-mended/
https://apnews.com/article/netanyahu-saar-israel-politics-cabinet-ee441a9a75780e5c2740ccaeacc461e9
https://mishpacha.com/gideon-saars-days-of-rest/
https://themedialine.org/headlines/saar-warns-of-radical-alliance-fueling-new-wave-of-antisemitism/
https://ict.org.il/ourteam/the-honorable-gideon-saar/
https://www.newsweek.com/gideon-saar-israel-donald-trump-benjamin-netanyahu-2010254
https://www.gov.il/en/pages/fm-gideon-saar-briefs-international-media-11-nov-2024
https://www.jns.org/saar-to-run-on-joint-slate-with-likud-in-future-election/
https://themedialine.org/top-stories/is-netanyahu-removing-gatekeepers-to-shield-himself-from-investigations/
https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/haredi-minister-says-replacing-defense-minister-with-saar-wont-guarantee-draft-exemptions/
https://www.jns.org/fm-saar-israels-eu-standing-improving/
https://m.economictimes.com/news/international/world-news/israels-netanyahu-adds-rival-gideon-saar-to-cabinet-strengthens-hold-on-office/articleshow/113797714.cms
https://www.timesofisrael.com/netanyahu-rival-saar-claims-premier-in-panic-over-primary-challenge/
https://religionmediacentre.org.uk/news/religion-news-29-may-2025/
https://www.timesofisrael.com/dani-dayan-ex-settler-leader-and-consul-general-to-ny-joins-saars-party/
https://www.ynetnews.com/article/hyaa95d11je
https://www.newarab.com/news/who-gideon-saar-israels-touted-right-wing-kingmaker
https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/the-icc-has-issued-arrest-warrants-in-the-israel-hamas-war-now-what/
https://www.middleeasteye.net/features/analysis-saar-resignation-and-likud-shake
https://www.jpost.com/israel-news/article-825731
https://apnews.com/article/israel-cabinets-middle-east-benjamin-netanyahu-tel-aviv-317e747e38b05309d7e4df0b0aed7924
https://www.timesofisrael.com/gideon-saar-the-man-challenging-netanyahu-for-likud-leader/
https://www.middleeastmonitor.com/20241112/saars-twisted-narrative-on-the-two-state-paradigm-and-israels-colonial-expansion/
https://www.jns.org/netanyahu-said-to-be-preparing-to-fire-gallant-appoint-gideon-saar-as-defense-minister/
https://www.jpost.com/israel-news/article-831197
https://www.timesofisrael.com/gideon-saar-no-need-for-new-west-bank-settlements/
https://il.usembassy.gov/secretary-of-state-marco-rubio-and-israeli-foreign-minister-gideon-saar-at-the-survivors-declaration-signing-ceremony/
https://s3-us-west-2.amazonaws.com/jnpc-prd-public-oregon/files/2025/05/d46862d0-b0d7-42a2-a3e7-f3a385d7fb19.pdf
https://www.jns.org/saar-tells-jns-policy-summit-encouraging-gaza-emigration-most-moral-and-humane-thing/
https://www.middleeasteye.net/news/israel-gideon-saar-netanyahu-unseat
https://www.newarab.com/news/who-gideon-saar-israels-new-foreign-minister
https://www.jpost.com/israel-news/israels-conversion-ruling-what-it-does-and-doesnt-do-660992
https://bilaterales.bmbwf.gv.at/wp-content/uploads/2013/03/bilaterales_dok_1647.pdf
https://syriacpress.com/blog/2025/02/26/israeli-moves-in-southern-syria-escalating-airstrikes-protective-offer-to-druze-and-a-push-for-federalism/
https://www.fmprc.gov.cn/eng/wjbzhd/202505/t20250529_11636005.html
https://www.youtube.com/watch?v=PDXjVM5h-Yg
https://www.youtube.com/watch?v=_Iqa6ZLZqWA
https://www.timesofisrael.com/for-netanyahu-another-enemy-at-the-gates/
https://electronicintifada.net/content/israels-anti-african-dragnet-tightens/14157
https://knesset.gov.il/constitution/ConstMJewishState.htm
https://en.royanews.tv/news/55382
https://www.mfa.gov.cn/eng/wjbzhd/202506/t20250615_11648766.html
https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/new-leadership-israel-conversation-gideon-saar
https://honestreporting.com/benjamin-netanyahu-a-timeline-of-israels-longest-ever-serving-prime-minister/
https://www.jns.org/saar-rejoins-netanyahu-led-government/
https://verfassungsblog.de/war-over-israels-judicial-independence/
https://www.youtube.com/watch?v=v12C4F2HKzw
https://www.bostonreview.net/articles/israels-complicit-center/
https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4425434,00.html
